Sociale media spelen een centrale rol in het leven van jongeren. Platforms zoals Instagram, TikTok en Snapchat bieden eindeloze mogelijkheden om te verbinden, creatief te zijn en te ontdekken. Echter hebben deze platforms ook een diepgaande invloed op het zelfbeeld en welzijn van jongeren. De balans tussen de positieve en negatieve aspecten is vaak fragiel. In deze blog duiken we dieper in op hoe sociale media het zelfbeeld en welzijn van jongeren beïnvloeden.
Vergelijking en perfectie: de druk van sociale media
Eén van de grootste uitdagingen voor jongeren op sociale media is de constante vergelijking met anderen. Dagelijks worden ze overspoeld met perfecte beelden van influencers, vrienden en beroemdheden die een ogenschijnlijk moeiteloos en perfect leven leiden. Deze beelden zijn vaak zorgvuldig samengesteld, gefilterd en bewerkt. De realiteit is totaal vervormt. Door al deze perfecte beelden krijgen veel jongeren het gevoel dat hun eigen leven en uiterlijk minderwaardig is. Dit kan dus leiden tot onzekerheid en een laag zelfbeeld. Meer informatie lees je in het onderzoeksrapport van Universiteit van Amsterdam.
Volgens verschillende onderzoeken is de neiging om jezelf te vergelijken met anderen op sociale media sterk verbonden met negatieve gevoelens over je eigen lichaam en prestaties. Dit wordt ook versterkt door de likes, volgers en reacties die de sociale validatie meten. Voor sommige jongeren kan dit bepalend zijn voor hun gevoel van eigenwaarde.
FOMO: Fear of Missing Out
De constante stroom van updates op sociale media kan een gevoel van ‘Fear of Missing Out’ (FOMO) veroorzaken. Jongeren zien vaak wat anderen doen, zoals feestjes, vakanties of sociale activiteiten en kunnen het gevoel krijgen dat zij iets missen of buitengesloten worden. Dit kan leiden tot gevoelens van eenzaamheid en angst. Dit geldt vooral voor jongeren die het gevoel hebben dat hun eigen leven niet zo spannend of vol gebeurtenissen is als dat van hun leeftijdsgenoten.
Cyberpesten en online haat
Op sociale media komen jongeren ook in aanraking met cyberpesten en haatdragende reacties. Sociale media bieden een platform voor anonimiteit, waardoor het voor pesters gemakkelijker is om iemand te kwetsen zonder directe consequenties. Cyberpesten kan een enorme impact hebben op het mentale welzijn van jongeren en kan leiden tot depressie, angst en zelfs zelfmoordgedachten.
De anonimiteit van het internet kan ook leiden tot een toename van haatdragende opmerkingen of beledigingen. Dit soort ervaringen kan een verwoestend effect hebben op het zelfvertrouwen van jongeren en hun perceptie van de wereld om hen heen.
Sociale verbinding en ondersteuning
Ondanks de nadelen hebben sociale media ook een positieve invloed op het welzijn van jongeren. Voor velen bieden deze platforms een ruimte waar ze zich verbonden kunnen voelen met anderen, vooral als ze zich in hun dagelijkse leven geïsoleerd of buitengesloten voelen. Sociale media bieden jongeren de mogelijkheid om hun interesses te delen, vriendschappen te sluiten en steun te vinden in online gemeenschappen. Dit kan een belangrijke bron van emotionele steun zijn.
Bovendien kunnen jongeren via sociale media positieve boodschappen over zelfliefde, body positivity en mentale gezondheid vinden. Steeds meer influencers en campagnes richten zich op het promoten van een realistischer beeld van schoonheid en welzijn, wat jongeren kan helpen om een gezonder zelfbeeld te ontwikkelen.
Impact op mentale gezondheid
Verschillende studies wijzen op een verband tussen overmatig gebruik van sociale media en mentale gezondheidsproblemen bij jongeren. Te veel tijd doorbrengen op sociale platforms kan leiden tot slaapgebrek, verminderde aandachtsspanne en verhoogde stressniveaus. Jongeren die verslaafd raken aan hun smartphones, kunnen het moeilijk vinden om in het ‘hier en nu’ te blijven en ervaren vaak constante mentale vermoeidheid.
Aan de andere kant kan gematigd en bewust gebruik van sociale media juist bijdragen aan een positiever zelfbeeld en meer welzijn. Dit geldt voor jongeren die platforms gebruiken om inspiratie op te doen, te leren of zich op een positieve manier te kunnen uiten.
Hoe kunnen jongeren een gezonde balans vinden?
Het is belangrijk dat jongeren leren om sociale media op een gezonde manier te gebruiken. Dit betekent onder andere dat ze zich bewust zijn van de invloed van perfectie en vergelijking. Ze moeten ook leren begrijpen dat veel van wat ze zien niet de realiteit is. Door bewust om te gaan met de tijd die ze op sociale media doorbrengen en actief negatieve invloeden te vermijden, kunnen jongeren een beter evenwicht vinden tussen hun online en offline leven.
Daarnaast is het cruciaal dat ouders/ verzorgers en leraren open gesprekken voeren met jongeren over hun ervaringen op sociale media. Het aanmoedigen van pauzes, offline activiteiten en het opbouwen van zelfvertrouwen buiten sociale media om, kan jongeren helpen een sterker zelfbeeld te ontwikkelen dat niet afhankelijk is van online validatie.
Aandacht voor sociale media op school
Sociale media hebben een complexe en krachtige invloed op het zelfbeeld en welzijn van jongeren. Terwijl platforms kansen bieden voor sociale verbinding en creatieve expressie, kunnen ze ook leiden tot onzekerheid, angst en mentale gezondheidsproblemen. Het vinden van een gezonde balans is de sleutel. Door jongeren bewust te maken van de valkuilen en hen te ondersteunen in hun gebruik van sociale media, kunnen ze leren om deze platforms op een manier te gebruiken die hun zelfbeeld versterkt in plaats van ondermijnt.
Lessen over mediawijsheid maakt leerlingen bewuster van de risico’s en gevaren van sociale media en stimuleert positief online gedrag. Leraren en mentoren kunnen hier aan bijdragen door aandacht te besteden aan mediawijsheid. Praat erover met leerlingen en heb het met elkaar over online omgangsvormen.
Help jouw leerlingen kritisch leren denken!
Ben jij op zoek naar innovatief en actueel lesmateriaal om jouw leerlingen mediawijs te maken? Het programma Slim Studeren VO helpt jongeren bewust en veilig om te gaan met media. In een wereld vol informatie, sociale media en nepnieuws, is het cruciaal dat leerlingen leren:
- Kritisch te kijken naar online informatie.
- De risico’s van sociale media te herkennen en verantwoord te gebruiken.
- Fake news te ontmaskeren en betrouwbare bronnen te vinden.
- De digitale voetafdruk te begrijpen en privacy te waarborgen.
Wat biedt ons lesmateriaal?
- Interactieve lessen met video’s, quizzen en opdrachten.
- Actuele onderwerpen zoals cyberpesten, desinformatie en privacy.
- Praktische handvatten voor leerlingen én docenten.
- Aansluiting bij de kerndoelen en leerdoelen van het voortgezet onderwijs.
Ga aan de slag en maak je leerlingen mediawijs!
Vraag een DEMO aan en ontdek meer.
Help jongeren zich bewust te worden van de digitale wereld waarin zij leven!
